Eerst Boekenstad, nu ‘Breder dan boeken’
In 1992 las Henk Ruessink een artikel over boekenstad Hay-on-Wye in Wales. Boekhandelaren hadden zich daar gevestigd in een middeleeuwse setting. Want boekenliefhebbers houden meestal ook van historie en oud. In een flits schoot het door hem heen: dat is ook wat voor Bredevoort! Hij kwam in contact met Rainer Heeke, boekwinkelier in Bocholt. Die wilde een boekenstad in Duitsland realiseren. Een en een is twee: Bredevoort Boekenstad was geboren, de eerste tweetalige boekenstad voor Nederland én Duitsland. Het project werd geopend op 27 augustus 1993, nu 30 jaar geleden.
Door Jos Wessels
Bredevoort in 1993
In die tijd ging het niet zo best met Bredevoort. De industrie was verdwenen, er was veel leegstand en de jeugd trok weg. Verkrotting dreigde. Bredevoort dreigde een slaapstadje te worden. Toch was er ook volop gemeenschapsleven. De Gondelvaart was een evenement waar honderden mensen, jong en oud, aan meewerkten. In 1988 had men met veel luister het 800-jarig bestaan gevierd. Een der drijvende krachten toen was Henk Ruessink. Hij was een ‘import-Bredevoorter’ maar wel een Achterhoeker. Na zijn vroege pensionering had hij zich met zijn vrouw Ria in Bredevoort gevestigd. Hij was een groot organisator die mensen in beweging kon krijgen en daarnaast een fijne politieke neus had. Zo haalde hij Jan Terlouw, kinderboekenschrijver maar ook commissaris van de koningin in Gelderland, over om het beschermheerschap van Boekenstad op zich te nemen. Met zo’n beschermheer gaan vele deuren open: er kwamen subsidies van de gemeente Aalten, van de provincie Gelderland, van de Rabobank en zelfs van de EU in Brussel. Er werden ook grensoverschrijdende partners gezocht en gevonden: Kreis Borken, Stadt Bocholt, Stadtsparkasse. Ook kwam er een samenwerking tussen het Staring Instituut voor streekhistorie en Landeskundliches Institut West-Münsterland in de voormalige school Boek op ’t Zand.
Boekenstad is Booming
Bredevoort Bekenstad kende een vliegende start. Van heinde en verre kwamen antiquaren uit Nederland en Duitsland naar hier. Ook kranten en televisie lieten zich zien. Beroemd is het fragment met Sjaak Meulenbeek die geswitcht was van fietsenmaker naar boekhandelaar. Terwijl hij geïnterviewd werd door het Journaal at hij een appeltje. Het klokkenhuis stopte hij in zijn vestzak. Uiteindelijk zijn 50 boekhandelaren hier gevestigd geweest, al dan niet tijdelijk. Boekenstad moest wel geworteld zijn in de eigen bevolking. Daartoe werd een stichtingsbestuur opgezet met vertegenwoordigers uit plaatselijke clubs als Bredevoorts Belang, de middenstand en de Gondelvaart. Grote boekenmarkten zorgden voor veel extra toeloop. De eerste markt in 1993 telde honderden kramen van ’t Grachthuys tot aan de Koppelkerk. In het kielzog van de boekwinkeliers vestigden dichters, theatermakers, musici en andere kunstenaars en mensen met een culturele achtergrond zich in Bredevoort. Maar hoe die te integreren met de Bredevoortse bevolking? Want zoals Sjaak Meulenbeek eens zei: ‘In Bredevoort wonen geen geleerden.’ Aanvankelijk was er verzet vanuit inwoners die bang waren voor ‘Volendamse toestanden’ met toeristen die door ramen naar binnen zouden gluren. De boekentoerist bleek echter een heel rustig type te zijn die genoeg had aan snuffelen in boeken. Het verzet luwde en er kwam een bonte vermenging tot stand.
‘Breder dan boeken’
In de loop der jaren werd de trek naar Boekenstad minder. Schuldig daaraan is het internet. De boekzoeker typt nu een titel in en hij weet meteen waar hij het kopen kan. Vroeger moest hij uren snuffelen in talrijke winkels. Op dit moment zijn er nog acht winkels gelinkt aan boeken: Rainer Heeke, The English Bookshop, De Kantlijn, De Steunbeer, Ovidius, Crinium, Veelheden Hoe en Chartae Laudes. Een deel van hun omzet behalen ze digitaal. Boekenstad bleek wel de katalysator te zijn voor talrijke nieuwe ontwikkelingen. Zo vestigde zich al snel het middeleeuwse restaurant Bertram, later gevolgd door een gerenommeerd hotel als De Heerlijckheid. Bed & breakfast-zaken vestigden zich, maar ook een boekbinder, een bierbrouwer, een juwelier en klokkenmaker en maar liefst drie vintage zaken. Supermarkt De Spar betrok een voormalig fabriekspand en ook Bakker Jos floreert. Er is een VVV-kantoor en er zijn wekelijks drie rondleidingen onder leiding van een gids. Meest in het oog springend is wel de ontwikkeling van de Koppelkerk als ‘vrijplaats voor kunst & cultuur’ met een grote uitstraling in Nederland en Duitsland. Het is de vraag of dit allemaal was gerealiseerd zonder Boekenstad. Bredevoort is definitief geen slaapstadje meer.
Viering 30-jarig bestaan
Op vrijdag 25, zaterdag 26 en zondag 27 augustus gaat men het 30-jarig bestaan vieren onder de titel: ‘Bredevoort, breder dan boeken’. De opening is op vrijdagavond in de Koppelkerk met talrijke films over de ontwikkelingen in Bredevoort. Op zaterdag zijn er huiskamerfestivals met kleine, bruisende optredens van kleinkunst, poëzie en mini-concerten. En op zondag vanaf 10 uur is er de bekende boekenmarkt rondom de Koppelkerk. Die middag wordt het jubileum afgesloten met een verrassing voor de boekminnende bezoeker. Het gehele programma is te vinden op www.bredevoortbrederdanboeken.nl
